Bütün yaz gezdik, eğlendik, sıra geldi kışa hazırlanmaya. Zira Batı'da soğuğun ısırmaya, Doğu'da yılın ilk karının Erzurum'a yağmasıyla sonbahar çoktan "Ben geldim!" dedi.
Eskiden her sebze-meyve sadece mevsiminde bulunur, diğer mevsimlerde tezgahlarda asla olmazmış. Şimdilerde öyle mi? Hormonlar ve katkı maddeleri nedeniyle artık kara kışta bile domatesler, salatalıklar tezgahları dolduruyor. Mevsimi dışında raflarda gördüğümüz manav ürünleri ne kadar sağlıklı, orası tartışılır. O yüzden gelin sebzelerimizi, meyvelerimizi ellerimizle hazırlayalım, turşularımızı kuralım, soslarımızı pişilerim. Kış aylarında da mis gibi domatesler, ev yapımı çeşit çeşit turşular, anne kokulu tarhanalar tüketmek için birazcık yorulalım. Hem çocukluğumuzun en tatlı anılarını, bu kez kendi çocuklarımıza armağan edelim.
Nasıl mı?
Mesela serilmiş tarhanadan tırtıklamalarına izin verelim, kendi yaptığımız turşularımızdan ellerine tutuşturalım, erişte kestirelim, reçeli ilk onlara tattıralım. Bugünün çocuklarına, unutamayacakları çocukluk anıları armağan edelim. Derin dondurucularımıza yaz güneşini depolayıp, kışın bol bol kullanalım.
Ne dersiniz? Hadi o zaman!
Başlıyoruz kış hazırlıklarına.
Yemeğin ve dondurucunun dostu: Domates sos
Her mevsim bir başka sebze meyvenin hasretini çekiyoruz ama hiçbir şey kahvaltı tabağındaki mis gibi bahçe domatesleri ve kızartmanın üzerine seriliveren domates sos kadar özlenmiyor. İşte bu yüzden yazı hasretle bekliyor, güneşin kızarttığı ilk domatesi sabırsızca dalından koparıyoruz. Çünkü hem kahvaltıda, hem de yemeklerde o kırmızı rengi seviyoruz. O kırmızılıktan vazgeçmemek için kış yemeklerine domates sos hazırlayacağız. Hazır mısınız?
Malzemeler
Hazırlanışı
Ayrıca: Domates sos tarifi
Yemek yapmanın ilk şartı: Domates salçası
Nasıl ki bina yapmak için temele ihtiyaç varsa, yemek yapmak için de salçaya ihtiyaç var, tartışmasız. Basit bir soğan-domates harcıyla pek çok yemeği yapabilirsiniz evet. Ama üşendiğinizde sırf ekmeğe sürüp yemek için bile basit ve lezzetlidir salça. Kışın ekmeği çok bekletmemek için sıvayın kolları, salça yapıyoruz.
Malzemeler
Hazırlanışı
Ayrıca: Domates salçası tarifi
Tencereden löp löp yemek için: Salamura asma yaprağı
Sarma deyince akan sular durur. Annenin özene bezene sardığı kalem gibi sarmalar, mis gibi yoğurtla buluştuğunda tabakta, dünyada güzel şeyler olur. Olmalıdır. Hani bazen de dizi dizi sarmalar daha yoğurtla buluşamadan tencereden löp löp atılır ağza. Sırf dondurma kabını açıp o sarmaları görmek için bile salamura yapılır.
Malzemeler
Hazırlanışı
Ayrıca: Salamura asma yaprağı tarifi
Yemeğin yanında şov yapmak için: Biber turşusu
Hiçbir araştırmaya dayanmadan, biber, mutfakta domatesten sonra en çok kullandığımız sebzedir, desek herhalde çok da yanlış bir şey söylemiş olmayız. Zira Barış Manço dahi şarkısında domates, biber ve patlıcana yer veriyor özellikle. Hem kahvaltıda, hem sandviçlerde, hem de yemeklerde kullandığımız biberi o kadar seviyoruz, yanımızdan o kadar ayırmıyoruz ki bir de turşusunu kuralım dedik.
Malzemeler
Hazırlanışı
Ayrıca: Biber turşusu tarifi
Seveni çoktur: Pancar turşusu
Turşu kurmayı sevenler olarak dur durak bilmiyor, bu kez de pancar turşusu kurmaya başlıyoruz. Cilt bakımından kalp hastalıklarına kadar pek çok yararı olan, vitamin ve mineral zengini pancarın faydaları say say bitmez. Sadece faydaları mı? Tadı da nefis olan pancarın bir de turşusunu kuralım dedik. Başlıyoruz.
Malzemeler
Hazırlanışı
Dirilikleri hafif giden, kısa süre haşlanan pancarları ayrı bir yere alın. Haşlama suyunun yarısına kaya tuzu ve üzüm sirkesini ekleyip karıştırın. Haşlanmış pancarları cam kavanoza alın. Sarımsak ve kırmızı soğanı aralara serpiştirin. Kişniş tohumu ve tane karabiberleri ekleyin.
Ayrıca: Pancar turşusu tarifi
Yanına bir de kuru pilav: Salatalık turşusu
Salatalık turşusunun en iyilerinden biri Çubuk turşusu, diğeri ev yapımı turşudur. Çubuk turşusu adına her sene festival düzenlenecek kadar ünlü. Ev yapımı turşu ise yemeye kıyılamayacak kadar kıymetli. Bugün konumuz el emeği. O zaman hazırsanız başlıyoruz, evet turşu kuruyoruz.
Malzemeler
Hazırlanışı
Ayrıca: Aromalı salatalık turşusu tarifi
Bağbozumunun ardından: Üzüm reçeli
Üzüm hasadına dair her şeyi bağbozumu yazımızda anlatmıştık. Şimdi sıra geldi bağbozumunda hasadını yaptığımız üzümlerden reçel yapmaya. Üzüm de diğer pek çok meyve ve sebze gibi çok bereketlidir. Şarabı, sirkesi, kurusu derken pek çok şekilde girer mutfağımıza. Hepsi de ayrı lezzetli. Diğerlerini de yaparız elbette ama bugünün yıldızı üzüm reçeli. Güneşsiz kış sabahlarına enerjik başlamak için.
Malzemeler
Hazırlanışı
Ayrıca: Üzüm reçeli tarifi
Bozcaada kokar: Baharatlı domates reçeli
Tıpkı Bi' Küçük Eylül Meselesi'nde reçel sevmeyen Eylül'ün ilk kez tattığı domates reçeline aşık olması gibi bilmeyeni kendine aşık eder domates reçeli. Doğa, nice sürprizleriyle her gün bizi şaşırtmaya devam ediyor. "Domatesten reçel mi olur?" demeden önce doğanın en nefis hediyelerinden, mutfağın demirbaşı domatesleri alıp kaynatmaya başlayın. Pişman olmayacaksınız.
Malzemeler
Hazırlanışı
Sıcak suda beklettiğiniz tuzsuz bademlerin kabuklarını ayıklayın. Cherry domatesleri bütün olarak bol suda yıkayın. Domatesler ve kabuklarını soyduğunuz tuzsuz bademleri, şerbet karışımına aktarın. Domatesler patlayıp yumuşayana kadar yaklaşık 30 dakika, kısık ateşte reçeli kaynatın.
Reçeli çok fazla karıştırmamaya ve renginin daha berrak olması için yüzeye çıkan beyaz köpükleri alıp, ayrı bir kenarda biriktirmeye özen gösterin. Limonların kabuklarını beyaz kısımlarını almadan rendeleyin, ortadan ikiye kestikten sonra sularını sıkın.
Kıvam alan reçele rendelenmiş limon kabukları ve suyunu ilave ettikten sonra 5 dakika daha pişirin ve ocağın altını kapatın. Baharatlı domates reçelini soğuttuktan sonra kavanozlara boşaltıp, ağzını sıkıca kapattıktan sonra buzdolabında ya da güneş görmeyen bir yerde, oda ısısında muhafaza edin.
Ayrıca: Baharatlı domates reçeli tarifi
Kışa İiisyaaan: İncir reçeli
Yazın manav tezgahlarını süsleyen incir, eylül geldi mi o bereketini aratırcasına sahneden çekilmeye başlar. Yazın eve giderken yolumuzun üstündeki manavda kese kağıdına doldurduğumuz incir, sonbaharın pastel renkleriyle birlikte bize veda etmeye başlar. Halil Sezai gibi soğuklara isyan etmeden önce incirleri yakalayıp reçelini yapıyoruz. Çünkü kış aylarında güne hem sağlıklı, hem lezzetli incirle başlamayı seviyoruz.
Malzemeler
Hazırlanışı
Toz şekeri ekleyin ve incirlerin suyunu bırakması için oda sıcaklığında ağzı kapalı bir tencerede 4 saat kadar bekletin. Toz şekerle bekleyen ve suyunu salan incirlere 2 su bardağı suyu azar azar ekledikten sonra kısık ateşte, incirlerin dağılmaması için fazla karıştırmadan pişirin. Kaynayan reçelin kıvamını aralarda kontrol ederek yaklaşık 45 dakika kadar pişirin. Limon suyunu ekleyin, pişirme işlemini 10 dakika daha devam ettirdikten sonra reçeli ocaktan alın. Oda sıcaklığında beklettiğiniz ılınan incir reçelini kavanozlara doldurun, tamamen soğuduktan sonra kapaklarını kapatarak muhafaza edin.
Ayrıca:
Sağlık deposu: Kızılcık reçeli
Cıvıl cıvıl yazdan sonra serin ve buruk sonbaharın en tatlı hediyesi kızılcık. Tam da hastalık sezonunun açıldığı bu mevsimde bol vitaminli ve mineralli, içeriğindeki c vitaminiyle adeta bir hastalık kovucu. Üstelik hem kahvaltılarda, hem tatlılarda çok seviyoruz. Şerbetinden reçeline, marmelatından meyvesine her hali pek güzel bu tatlı meyvenin bu kez reçelini yapıyoruz.
Malzemeler
Hazırlanışı
Şekerde bekleyen kızılcıkları az miktarda su ilavesiyle kaynamaya bırakın. Kaynayıp göz göz olmaya başladığında kısık ateşte 45-50 dakika kadar, ara ara kontrol ederek pişirin. Tencerenin yüzeyine çıkan köpükleri bir kaşık ya da kevgir yardımıyla alın.
Pişirme işleminin sonuna doğru kıvam alan reçele taze sıkılmış limon suyunu katıp ocaktan alın. Kavanoza doldurup kapağını sıkıca kapatın. Ters çevirip soğuması için bekletin.
Oda ısısında soğuyan kızılcık reçelini, ısı ve ışık geçirmeyen kapalı bir yerde muhafaza edin.
Ayrıca: Kızılcık reçeli tarifi
Misafirlere şov yapmak için: Pesto sos
Fesleğeni hem saksıda, hem de mutfakta çok severiz ancak pesto sos halini yeni yeni kullanmaya başladık. Özellikle etlerde ve makarnalarda nefis bir lezzete dönüşen pestoyu evde yapmanız, sosunuzdan daha fazla tat almanızı sağlayacak. Çünkü kendi yaptığınız sosta hem yağ oranını kendinize göre ayarlayabileceksiniz, hem de doğallığından emin olacaksınız. O zaman buyrun.
Malzemeler
Hazırlanışı
Ayrıca: Pesto sos tarifi
Balkanlar'dan sadece soğuk hava gelmez: Lutenitsa
Bulgar göçmeni arkadaşınıza sürpriz yapmak veya sofranızda bir Balkan havası yaratmak için harika bir tercih lutenitsa. Sadece kahvaltılarda değil, et, makarna gibi yemeklerde de nefis bir eşlikçi olan lutenitsayı evde yapmak hiç de zor değil. O zaman başlayalım.
Malzemeler:
Hazırlanışı
Büyükçe bir tencerenin içine az miktarda zeytinyağı ve sarımsakları alın. Sarımsakların hafifçe sarartın. İçerisine domatesleri ilave edin. Biraz piştikten sonra içerisine patlıcan ve biberleri ekleyin. Ağır ateşte yavaş yavaş pişmeye bırakın. Bu esnada zeytinyağını yavaş yavaş ilave edin. Kaynamaya başladıktan sonra baharat ve tuzunu ilave edin. Çok ağır ateşte pişirerek domateslerin suyunu çekmesini sağlayın. İyice kıvam aldığında ocağın altını kapatın ve şekerini ilave edin. Kıvamı iyice oturup, soğuduğunda kavanozun içine alın.
Ayrıca: Lutenitsa tarifi
Buz gibi havada iyi gider: Tarhana
Türk mutfağının 'hazır çorbası'dır tarhana. Suyla karıştır, pişir, işte hazır! Çok basit, çok besleyici, çok lezzetli. Düşünsene eve geliyorsun, ellerin buz kesmiş, için üşüyor. Annen seni dumanı üstünde mis gibi tarhana çorbasıyla karşılıyor. Yolda para bulsan anca bu kadar sevinirsin. E haliyle kışın bu kadar sevinmek için bir hazırlık yapmak gerekiyor. O yüzden ev tarhanası yapıyoruz.
Malzemeler
Hazırlanışı
Pişirme işlemi sonunda püre haline gelen karışımı ocaktan alın. Ilınması için oda ısısında bekletin. İncecik kıyılmış yeşillikleri ekleyip aromalarının karışıma geçmesini sağlayın. Fazla suyunu bırakması için karışımı ince delikli bir süzgeçten geçirin. Elde ettiğiniz püre karışımını mutfak robotundan geçirin. Süzme yoğurt ve kaya tuzu ekleyip karıştırın. Ekşimesini kolaylaştırmak için kuru maya kullanacaksanız bu aşamada ekleyin.
Azar azar elenmiş un ekleyip poğaça hamuru kıvamında bir hamur elde edene kadar yoğurun. Oldukça büyük boy (hamurun kabarma payını hesaba katmalısınız) cam ya da çelik bir tencere içine aldığınız hamurun üzerini pamuklu bir bezle örtün.
Oda ısısında, güneş görmeyen bir yerde ortalama 3-4 gün kadar tutup günde 2-3 kez yoğurarak hamuru havalandırın.
Güneş alan bir yere temiz ve pamuklu bir bez serin ya da büyük boy tepsilere yağlı kağıtlar yerleştirin. Hamurdan aldığınız parçaları elinizle açıp kağıt ya da bezin üzerine serin. Gün içinde ters yüz ederek kurumalarını sağlayın. Kenar kısımları tamamen kuruyan orta kısımları hafif nemli kalan kuru tarhanaları elinizle ufalayıp mutfak robotuna alın. Toz haline gelene kadar çektirin. İri parçalar halinde kalan tarhana hamurlarını süzgeçten geçirip aynı işlemi yeniden tekrarlayın. Toz tarhanayı geniş tepsilere alıp aralarda karıştırarak gölgede kurutma işlemini sürdürün. Havalandırdığınız toz tarhanayı, temiz cam kavanozlara alıp kapaklarını sıkıca kapattıktan sonra serin ve rutubetsiz bir yerde muhafaza edin.
Ayrıca: Tarhana tarifi
Bildiğin ev yapımı makarna: Erişte
Tıpkı tarhana gibi erişte de neredeyse hiçbir hazırlığı olmayıp, 10 dakikada tabakta görülebilecek yiyeceklerden. Çok açsın diyelim, yemek siparişi verip beklemek mi daha uzun sürer, yoksa erişteyi suda haşlamak mı? İşte bu yüzden 'acil durum'ların kurtarıcısı, mutfak kültürümüzün bir çeşit yöresel makarnasıdır erişte. Peynirlisi, cevizlisi pek güzel olur. Makbulü de evde yapılandır.
Malzemeler
Hazırlanışı
Hamuru homojenize olana kadar iyice yoğurun. Yuvarlak bir beze halinde, üzerine nemli temiz bir bez örterek tezgahta dinlendirin. Yarım saat dinlendirdikten sonra oklava yardımı ile hamuru açın. Yeterli büyüklük ve inceliğe ulaştıktan sonra şeritler halinde kesin. Birbirlerine yapışmaması için hamuru açarken ve kestikten sonra hafifçe unlayın.
Kestiğiniz eş büyüklükteki şeritleri üst üste koyarak istediğiniz kalınlıkta kesin. Kestiğiniz makarnaları unladığınız bir tepsinin üzerine alın, üstlerine hafifçe un serperek kurumaya bırakın. Birkaç saat sonra erişteniz hazır.
Ayrıca: Kesme erişte tarifi
Yapması söylemesinden kolay: Dolmalık kurutmalıklar
Çocukluk anılarımızın figüranlarındandır balkonda kuruyan patlıcan ve biberler. Henüz aklımız ermezken ne işe yaradıklarına anlam veremediğimiz, annenin binbir emekle yaptığını birkaç saniyede ellerimizle inceleyeceğiz diye paramparça edişimiz bu nimetleri şimdi saygıyla anıyoruz. Anmakla yetmiyor, şimdi kendi balkonumuza asıyoruz. Güneşin son ışıklarını kaçırmadan acele edin.
Malzemeler
Hazırlanışı
Ardından biberlerinizi ve patlıcanlarınızı ayrı ayrı iplere dizin. İpe dizerken çok sıkıştırmamaya özen gösterin. Bu şekilde güneş alan bir yere asarak kurutun. Sebzeler iyice kuruduktan sonra bez torbalarda saklayabilirsiniz. Ancak kuru sebzelerinizi nemli ortamdan uzak tutmaya özen gösterin.
Adı gibi hep taze olsun diye: Dondurucuda taze fasulye
Çocukluğunda tarla ya da bahçeye yakın olanlar, taze fasulyenin dalında an be an nasıl büyüdüğünü hayretle izlemiştir. Her bir gün daha da uzayan, gelişen fasulyenin o mis kokusunu, onu dalından koparıp kıtır kıtır yemenin tadını şimdilerde pek az şey veriyor. Şimdiyse tek tesellimiz biraz olsun o kokuyu yakalayabildiğimiz fasulyeleri tabağımıza konuk etmek, suyuna ekmek banmak, yanına soğan kırmak. Bunu sadece yazın değil, her mevsim yapmak için tek yapmanız gereken dondurucuda biraz yer açmak.
Malzemeler
Hazırlanışı
Fasulyeleri ilk olarak kaynayan suya atın. 3-4 dakika kadar kaynattıktan sonra fasulyeleri bekletmeden buzlu suya aktarın. Fasulyeler soğuyana kadar bekleyin, ardından porsiyonluk olarak kilitli poşetlere veya buzdolabı poşetlerine koyup derin dondurucuya kaldırın. İsterseniz poşetlerin içine 1 veya 2 adet küp küp doğranmış çiğ domates koyabilirsiniz.
Mevsim yazmış gibi hissetmek için: Domates kurusu
Domates deyince aklınıza sadece kahvaltı ve yemek geliyorsa, size güzel bir teklifimiz var; domates kurusu. Makarnalarda, salatalarda nefis bir katkısı var kuru domatesin. Özellikle ceviz ve peynirle harika bir üçlü oluşturuyorlar. Yemeğin çehresini anında değiştiriyorlar. Hem dayanıklı, hem de besleyici. Ancak domates zor kuruduğundan hala güneş ışığından yararlanabilenler domateslerini kurutabilir. Olmadı seneye hep birlikte kuruturuz.
Malzemeler
Hazırlanışı
Evet artık kışa hazırız. Hiçbir şey etkileyemez bizi. Hasta olursak mis gibi çorbamız, sabahları kahvaltıda menemenimiz, misafire çeşit çeşit dolmalarımız, yazı özleyince de pişecek taze fasulyelerimiz var.